A oto szkic inwentaryzacyjny
z 1782 roku autorstwa Karola Wunscha (A. Poschman 1938).
"Gdy z rynku miejskiego
skierujemy się na zachód przez wąską uliczkę między dwoma murowanymi domami,
dotrzemy do fosy zamkowej, a po przejściu przez kamienny most podtrzymywany
przez sześć łuków, znajdziemy się przy zewnętrznej bramie zamku. Budynek
ten zaopatrzony jest w herb biskupa warmińskiego umieszczony w szczytowej
jego części. Brama jest wybudowana z cegieł i ma dwa piętra. Z prawej strony
jest druga brama, która prowadzi do ogrodu biskupiego. Wewnątrz budynku
bramy głównej, z lewej strony, znajduje się wartownia. Na lewo od wartowni
są drzwi oświetlone z wiszącą nad nimi lampą prowadzące na górne piętro
bramy. Gdy wchodzi się z budynku bramy na dziedziniec przedzamcza, z prawej
strony mija się budynek palacza z oknem na podwórze. Dalej, w tym samym
szeregu znajduje się duży budynek z muru pruskiego, którego ściana zewnętrzna,
jest postawiona na fundamentach starego muru obronnego. Służy on za stajnię
i stodołę, posiada dwie duże bramy, między nimi zaś są drzwi ze schodami
prowadzącymi do piwnicy. Na lewo od budynku bramy w kierunku południowym
jest wozownia z sześcioma dużymi drzwiami dla pojazdów. Obok, w kierunku
południowym, jest jednopiętrowy budynek z wieżyczkami od zachodniej i wschodniej
stron, który jest zbudowany na bazie wcześniejszej budowli. W nim znajduje
się po pierwsze stajnia z mniejszymi drzwiami, obok pomieszczenie dla powozów
i innych akcesoriów woźnicy, ten budynek zaopatrzony jest w jeden duży
wjazd. W bezpośrednim sąsiedztwie są drzwi do spichlerza, obok zaś, podobne
drzwi prowadzące do małej stajni na sześć koni. Kolejne drzwi prowadzą
do większej stajni, która ciągnie się do zachodniej ściany z wieżyczką.
Naprzeciwko wyjścia jest mały pojemnik z wodą, który leży poza zamkiem
na jego południowej stronie. Na prawo od wejścia do stajni jest półokrągła
furtka w murze, przez którą po schodach można zejść do ogrodu.
Czworokątne podwórko
między tymi budynkami jest brukowane. Na zachodniej jego stronie jest wymurowana
od podstaw fosa, której balustrady po obu stronach mostu wznoszą się na
sześć bądź siedem stóp ponad powierzchnię podwórza. Wzdłuż północnej strony
fosy prowadzi korytarz łukowy aż do wieży zamku głównego, która jest położona
na starym murze i dach jej pokryty jest dachówką. W ścianie zewnętrznej
jest skierowany w stronę ogrodu otwór znajdujący się przy podstawie. Ponad
fosą prowadzi murowany most z trzema łukami, przy wejściu na który stoją
murowane słupy.
Po obu stronach bramy
zamkowej są dwupiętrowe pomieszczenia mieszkalne, nadbudowane na główny
mur i pokryte dachem z dachówki. Za wieżą leży przyległe pomieszczenie
i nad nim następne, okna obu wychodzą na fosę. Na lewo od opisanej już
stajni jest przylegające pomieszczenie, lecz z dwoma oknami i wejściem
od strony fosy i drzwiami wejściowymi. W tym pomieszczeniu mieszka pisarz.
Stąd prowadzi przejście do kolejnej komnaty, a stąd bezpośrednio do następnej.
Oba są z okratowanymi małymi oknami. W pierwszym pomieszczeniu po prawej
stronie są drzwi, poprzez które można zejść do browaru z łukowym sklepieniem.
Na prawo od pierwszej komnaty jest jeszcze jedna, z małym oknem, przez
które patrząc pod ukosem można zobaczyć podwórze zamku.
Brama do wewnętrznego
podwórza zamkowego leży między dwiema okrągłymi wieżami zakończonymi spiczastym
dachem. Wejście bramy jest zamykane zwykłymi dwuskrzydłowymi drzwiami.
Za bramą znajduje się po prawej stronie przedpokój do już wymienionego
pomieszczenia obok wieży głównej. Z tego przedsionka prowadzą kręcone schody
do wyższego poziomu. Po lewej stronie od bramy wjazdowej są jeszcze jedne
drzwi do mieszkania pisarza, ponad którym znajduje się podobny dwuokienny
pokój, w którym teraz mieszka burgrabia.
Na prawo od wejścia do
kuchni na ścianie zachodniej zamku pod arkadami znajdują się drzwi do sklepionych
piwnic burgrabiego. Z tej samej strony jest wejście do pomieszczenia, które
teraz służy dla palacza za drewutnię. Dalej po tej samej stronie znajduje
się następne pomieszczenie, dawniej służące za więzienie, teraz za przechowalnię
węgla, z wąska szparą oświetleniową w ścianie zachodniej. Dalej jest zejście
do przedniej piwnicy, w której po lewej stronie są drzwi prowadzące do
pomieszczenia większego niż poprzednie. Po prawej stronie są drzwi do podobnej
piwnicy ze sklepieniem krzyżowym. W tejże ścianie są schody do piwnic dolnych.
U ich stóp jest zrobiona z kamieni polnych i cegieł studnia (gdyż wytrysło
tu źródełko) zaś nadmiar wody jest wyprowadzany poprzez rury drewniane
przez północną ścianę zamku. Na prawo od schodów są drzwi do piwnic dolnych,
które znajdują się pod górną piwnicą, ale są mniejsze niż piwnice górne.
Znajduje się lam chłodnia. Przy wejściu do piwnic górnych, po stronie pólnocno-zachodniej
pod arkadami, znajduje się wejście do spiżarni, z małym okienkiem na północ.
Naprzeciwko głównej bramy
do zamku jest ośmiokątna wieża ze spadzistym dachem namiotowym. Posiada
ona w swej górnej części szklane okna, w dolnej zaś trzy otwory zamykane
okiennicami, w środku zaś są kręte schody prowadzące do górnej kondygnacji,
skąd można trafić do krużganków i dotrzeć bezpośrednio przez ganek do dużej
sali.
W sali tej znajduje się
po lewej stronie duży, biały piec z umieszczonym nad nim herbem biskupa
Potockiego, datą 1713 i zwieńczeniem, na które składają się wyobrażenia
czterech lwów, pięciu kul. W ścianie zachodniej sali znajdują się dwa okna,
trzecie, okratowane jest obok drzwi do krużganków. W sali głównej jest
drewniana podłoga i malowany drewniany sufit, na którego środku umieszczono
wizerunek Fortuny, dalej słońca, księżyca i wiele wyjaśniających napisów.
W prawej ścianie tej sali są drzwi do czworokątnej niezbyt szerokiej komnaty
z piecem i oknem na zachód. Przy piecu na ścianie wschodniej są drzwi do
mniejszego przedsionka, właściwie umieszczonego wewnątrz ściany, prowadzącego
do krużganków. Bezpośrednio naprzeciwko do wspomnianych drzwi znajdują
się następne dwuskrzydłowe drzwi, prowadzące do dużego pokoju w północno
zachodnim skrzydle zamku. Komnata posiada piec, podobny do obu wymienionych
wcześniej, kominek na ścianie wschodniej, zaś na ścianach gzymsy, aż do
zawieszeń dywanów.
Obok kominka są drzwi
do pokoju w skrzydle północnym, w którym po prawej jest piec, a po lewej
okno i kominek, po środku pokoju zaś ściana z desek, która dzieli pokój
na dwie części. Ściany obu pomieszczeń i sufit są wyłożone drewnem lipowym
pokrytym malowidłami, po środku sufitu znajduje się wyobrażenie Zbawiciela
oraz św. Krzysztofa. Druga część pomieszczenia służy za sypialnię. W sypialni
tej jest okno do podwórza i drugie na północ. Z sypialni prowadzą drzwi
do drugiego pomieszczenia z dwoma oknami na podwórze i piecem. W ścianie
znajduje się łukowata nisza na wstawienie łoża. Naprzeciw wejścia znajdują
się drzwi do trzeciego pomieszczenia w tym skrzydle, które było zwane warownią,
posiada ono piec, kominek, dwa okna wychodzące na podwórze wewnętrzne zamku.
Obok kominka było przejście prowadzące do małego przedsionka w rogu wieży
głównej. W przedsionku znajdują się schody prowadzące do wewnętrznego podwórza
zamku. Zaś w ścianie po prawej są dwuskrzydłowe drzwi do korytarza opartego
na drewnianych słupach. Na środku korytarza w kierunku wschodnim znajdują
się drzwi do przedsionka z oknami na podwórze po obu stronach. W lewej
ścianie tego przedsionka są drzwi do podłużnego pokoju z dwoma oknami na
podwórze prowadzącego do wieży. Pokój ten służył za jadalnię burgrabiego.
Po drugiej stronie przedsionka jest dojście do kuchni burgrabiego z kominkiem,
kuchnia i z dwoma oknami. W ścianie wschodniej znajdują się drzwi, prowadzące
do wejścia do wieży okrągłej, w której są prowadzące na dół mniejsze schody
kręte.
W wieży znajdują się
dwa więzienia. Jedno na wysokości z wyjścia korytarza ze schodami, w jego
podłodze znajduje się otwór, do którego można było przejść bez pomocy schodów
do drugiego, ciężkiego, więzienia. Wieża jest wyjątkowo wysoka. W jednej
trzeciej swej wysokości patrząc od dołu jest kwadratowa, wyżej zaś przechodzi
w okrągłą z otworami obserwacyjnymi na poddaszu. Wieża ma spadzisty dach
i jako uwieńczenie głowicę, chorągiewkę i krzyż, który przed około piętnastu
laty byt pozłocony.
W dużej sali, znajdującej
się w zachodnim skrzydle naprzeciwko wyjścia ze schodów głównych w ścianie
przy piecu są oszklone drzwi prowadzące do pokoju podobnych wymiarów, posiadającego
kamienną posadzkę. Po prawej od wejścia są dwa okna, identyczne jak w dużej
sali. Po przeciwnej stronie wejścia do sali znajduje się przejście do kaplicy.
Kaplica ma szlifowane kafle i sklepienie, wymurowane i pomalowane w starym
stylu."
Powyższy tekst pochodzi
ze strony: http://www.jeziorany.com.pl/?id=zamek